Διαδρομή προς τον νότιο αρκαδικό Πάρνωνα (Άγιος Βασίλης - Πλατανάκι - Παλαιοχώρι)

Τον Κοσμά πολλοί τον ξέρουν. Διάσημο ορεινό χωριό του στα Νότια του Πάρνωνα, πανέμορφο και αρκετά τουριστικό aπό παλιά. Με πρόσβαση από Σπάρτη-Γεράκι όσο και από τη θάλασσα, δηλαδή από τον δρόμο Άστρος-Λεωνίδιο. Βρίσκεται κοντά στην Μονή της Έλωνας και προσέλκυε από παλιά επισκέπτες, έχει ταβέρνες και ξενώνες και ακούγεται αρκετά. Τα γειτονικά χωριά όμως, Άγιος Βασίλης, Πλατανάκι και Παλαιοχώρι λίγοι τα ξέρουν. Απομονωμένα, σχεδόν έρημα πλέον και με αρκετά δύσκολη πρόσβαση. Πολλά χρόνια ήθελα να επισκεφτώ αυτή τη περιοχή του βουνού αλλά δεν το είχα κάνει λόγω της μη σύνδεσης με ασφαλτόδρομο του βόρειου και του νότιου τμήματος του Αρκαδικού Πάρνωνα. Χωματόδρομοι υπάρχουν, όμως τους συνοδεύει μία κακή φήμη και δεν ήθελα να βρεθώ προ εκπλήξεως. Τελικά, ένα καλοκαίρι πριν μερικά χρόνια αποφάσισα να κάνω μια πρώτη αναγνωριστική βόλτα διασχίζοντας τον Πάρνωνα κάθετα και καταλήγοντας εν τέλει για μπάνιο στο Λεωνίδιο.

Τη συγκεκριμένη χωμάτινη διαδρομή μπορούμε να την κάνουμε με πολλές παραλλαγές. Με το αυτοκίνητο, με το ποδήλατο ακόμα και με τα πόδια αρκεί να έχουμε χρόνο και αντοχές (θα συμβεί κάποια στιγμή στο μέλλον). Όπως και να έχει αν δεν έχουμε σκοπό να διανυκτερεύσουμε με κάποιο τρόπο (σκηνή ή δωμάτιο) και θέλουμε να επιστρέψουμε στον Άγιο Πέτρο πρέπει να υπολογίζουμε αρκετές ώρες οδήγησης, μπόλικα χιλιόμετρα και γεμάτο ρεζερβουάρ (αφού έκλεισε το βενζινάδικο του Αγίου Πέτρου δεν υπάρχει άλλο σε όλο το βουνό).

Προμηθευόμαστε τα απαραίτητα από τον φούρνο του Νείλου και κατευθυνόμαστε προς Άστρος. Στα 3,5 χλμ και αφού έχουμε απέναντί μας το χωριό στρίβουμε στην κλασική διασταύρωση προς την καρδιά του Πάρνωνα. Ανηφορίζοντας, αφενός προσέχουμε τις τρύπες που έχουν δημιουργηθεί από την μη συντήρηση ενός κατά τα άλλα πολύ ευχάριστου δρόμου και αφετέρου παρατηρούμε τα αποτελέσματα της φωτιάς του 2000 που έκαψαν μια αρκετά μεγάλη έκταση με έλατα. Από την άλλη τα αποτελέσματα της ανθρώπινης οικονομικής δραστηριότητας. Νταμάρια από τα οποία βγαίνει το κλασικό λευκό μάρμαρο Πάρνωνα, πληγώνουν ανεπανόρθωτα τις πλαγιές και καταστρέφουν το δάσος αλλά συντηρούν έναν μικρό αριθμό εργαζομένων ακόμη. Στα δεξιά μας μέσα στη βαθιά χαράδρα ρέει ο Τάνος κυρίως τους χειμωνιάτικους και ανοιξιάτικους μήνες. Όσο ανεβαίνουμε, κοιτάμε ψηλά στα αριστερά μας τις κορυφές του Πάρνωνα και σιγά σιγά χωνόμαστε μέσα στις ήπιες ρεματιές του βουνού. Η βλάστηση είναι υπέρ του δέοντος πυκνή με ψηλά πεύκα και έλατα να εναλλάσσονται ενώ χωματόδρομοι φεύγουν αριστερά και δεξιά προκαλώντας μας. Όποια εποχή και να κάνετε αυτή τη διαδρομή θα την ευχαριστηθείτε. Είτε σε ηλιόλουστες "καταπράσινες" μέρες, είτε φθινόπωρο/χειμώνα με μουντό καιρό ομίχλη ή βροχή αλλά ακόμα και χιόνι (πρέπει να είστε εξοπλισμένοι γιατί εδώ πάνω ο δρόμος κλείνει με τα πρώτα χιόνια και δεν αποτελεί προτεραιότητα για άνοιγμα). Ενώ είμαστε για τα καλά μέσα στη καρδιά του Πάρνωνα στα  15 περίπου χλμ από την προηγούμενη διασταύρωση συναντάμε δεξιά τον δρόμο για το εν λειτουργία καταφύγιο (1,5 χλμ) 

Συνεχίζουμε αριστερά, βγαίνουμε από την στενή κοιλάδα και πλέον έχουμε ανέβει κοντά στα 1200 μέτρα βλέποντας δεξιά μας στο βάθος τον Ταύγετο. Σε λίγο συναντάμε σταυροδρόμι όπου συνεχίζουμε ευθεία. 

Τώρα πρέπει να επιλέξουμε την διαδρομή μας. Οι επιλογές μας είναι 3. α) Στρίβουμε αριστερά στον πλάγιο χωματόδρομο περίπου 1χλμ μετά την διασταύρωση με κατεύθυνση Άγιο Βασίλη (15χλμ χώμα) - β) Συνεχίζουμε ακόμα λίγο στην άσφαλτο μέχρι την επόμενη διασταύρωση (στο παλιό καταφύγιο του Πάρνωνα) και στρίβουμε αριστερά στην άσφαλτο που μετά από λίγο γίνεται χώμα. Μετά από περίπου 15 χλμ χώμα θα βρεθούμε στο χωριό Πλατανάκι. γ) Συνεχίζουμε με κατεύθυνση προς το χωριό Τζίτζινα (13 χλμ άσφαλτος) και στρίβουμε αριστερά στο χώμα. Αυτός ο δρόμος συναντάει αργότερα την διαδρομή β. (12,5 χλμ μέχρι Πλατανάκι). Εγώ ακολούθησα την διαδρομή α) μιας και μου είχαν πει ότι ο δρόμος ήταν σε καλύτερη κατάσταση. 

Ο δρόμος όντως είναι βατός με σχετικά μαλακό χώμα - πούδρα και σηκώνει άπειρη σκόνη. Τρυπώνει σταδιακά σε πυκνό δάσος ελάτης-μαυρόπευκου το οποίο στα σημεία που αραιώνει μας δίνει τη δυνατότητα να απολαύσουμε θέα προς τα ανατολικά και αν έχει καθαρή ατμόσφαιρα να δούμε και το Μυρτώο. Σε αυτές τις ερημιές, τα μόνα σημάδια ανθρώπινης παρουσίας είναι τα αποτελέσματα της υλοτομίας (τεράστιοι σωροί από τεράστιους κορμούς στην άκρη του δρόμου) και κάποια διάσπαρτα μελίσσια. Περνάμε κάποιες χτιστές πηγές (τον Αύγουστο δεν είχαν νερό) ενώ αρχίζουμε και χάνουμε υψόμετρο με κάποιες φουρκέτες και στο 7ο χλμ συναντάμε διασταύρωση όπου αριστερά χωματόδρομος για Πραστό. Σε λίγο συναντάμε και άλλη διασταύρωση που αν κάνουμε δεξιά θα μας οδηγήσει ξανά προς την διαδρομή β μέσα από άγνωστης ποιότητας και διάρκειας χωματόδρομους (οι κάτοχοι 4Χ4 πρέπει να έχουν ενθουσιαστεί με όλα αυτά). Μετά την πρώτη διασταύρωση θα αντικρίσετε και κάτι αξιοπερίεργο. Ένα μνημείο με λίγα συντρίμμια από αεροπλάνου και μια μικρή πλακέτα. Το δυστύχημα συνέβη το 1992 κατά τη διάρκεια στρατιωτικών ασκήσεων και εμείς τώρα αντικρίζουμε ένα περίεργο θέαμα στη μέση του πουθενά. Ενώ συνεχίζουμε με νότια κατεύθυνση αφήνουμε πίσω τις δασώδεις πλαγιές και έχουμε τη δυνατότητα να δούμε το οροπέδιο που σχηματίζεται στην περιοχή του Άγιου Βασίλη και τις χαμηλότερες βουνοπλαγιές με πιο μεσογειακή βλάστηση πάνω από το Λεωνίδιο (Βασκίνα, Παλιόχωρα κλπ). Ο Άγιος Βασίλης είναι πλέον μπροστά μας.

Η πρώτη εντύπωση που μου έδωσε το χωριό είναι ότι έχει μείνει σε άλλη εποχή. Δεν έχει πολλά καινούρια/ανακαινισμένα σπίτια, δεν έχει πολλές νεότερες παρεμβάσεις και αποπνέει μια αίσθηση εγκατάλειψης. Παρότι πήγα Αύγουστο και στην πλατεία υπήρχε ζωή νόμιζες ότι έχεις γυρίσει αρκετά χρόνια πίσω. Για να μην παρεξηγηθώ, το χωριό είναι σε πολύ όμορφη τοποθεσία, είναι καταπράσινο, έχει πολλά πέτρινα-παλιά σπίτια και παραμένει απείραχτο από τον τουρισμό. Διατηρεί μια αυθεντικότητα και φαίνεται να κινείται μαζί με τον χρόνο σε αυτή τη 50-60ετή πορεία σταδιακής εγκατάλειψης. Χαρακτηριστικά σημεία, η πλατεία με τα πλατάνια, οι περίτεχνες κρήνες φορτωμένες με νερό, ο αναπαλαιωμένος μύλος και ο πύργος του Χιόνη (http://ecastles.culture.gr/mobilecontent/-/asset_publisher/XHdEYy6aof01/content/agios-basileios-pyrgos-chione). Στο χωριό λειτουργεί, τουλάχιστον το καλοκαίρι, καφενείο-ταβέρνα. 

 

 

Τέλος, δεν γίνεται να μην αναφέρω και τη συμβολή του χωριού στην αντίσταση την οποία και τροφοδότησε με αντάρτες ενώ συνέχισε να αποτελεί ορμητήριο των κομμουνιστών και κατά τον εμφύλιο. Εκεί στις 21 Γενάρη του 1949, περίοδο που είχαν ξεκινήσει εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και το τέλος για τον Δημοκρατικό Στρατό Πελοποννήσου ήταν προδιαγεγραμμένο, η 55η Ταξιαρχία του ΔΣΠ η οποία θα περνούσε τη νύχτα στο χωριό δέχτηκε αιφνιδιαστική επίθεση από τη Γ & Δ μοίρα καταδρομών. Ακολούθησε σφαγή. Ο απόλογισμός ήταν 80-100 περίπου αντάρτες νεκροί, 30 αιχμάλωτοι, πολλοί τραυματίες και 6 νεκροί από την πλευρά των ΛΟΚ. Η καταστρεπτική αυτή μάχη ήταν η ταφόπλακα για το 2ο Αντάρτικό στην Πελοπόννησο. Στο χωριό υπάρχει μνημείο που υπενθυμίζει τους νεκρούς (και είναι πολλοί) μαχητές της αντίστασης αλλά και του εμφυλίου (πολλοί ήταν Αγιοβασιλίτες) σκιαγραφώντας τις ανθρώπινες απώλειες που είχε το χωριό εκείνη την περίοδο.

Κινούμενοι προς Πλατανάκι, στα αριστερά μας, βλέπουμε ένα πετρόχτιστο πυργοειδές κτίσμα. Είναι μεσαιωνικός πύργος που οι ντόπιοι ξέρουν με το όνομα κάστρο της Παλαιοπαναγιάς.  

Στο λόφο γύρω από τον πύργο θεωρείται ότι βρισκόταν η αρχαία πόλη Γλυμπία. Εν συνεχεία η απότομη ανηφόρα μας ξαναφέρνει κοντά στα έλατα και το μικροσκοπικό χωριό Πλατανάκι στα 980 υψόμετρο. Κάντε μια βόλτα στη πλατεία γύρω από την εκκλησία και απολαύστε την θέα. Οι πηγές και εδώ ήταν γεμάτες με νερό τον Αύγουστο. Εδώ καταλήγουν οι διαδρομές β, γ που αναφέραμε παραπάνω ενώ ο ασφαλτόδρομος συνεχίζεται προς τον Κοσμά μέσα από ελατοδάσος.

 Εγώ επέστρεψα προς Άγιο Βασίλη και λίγο πριν το χωριό έστριψα δεξιά προς Παλαιοχώρι. Το οροπέδιο εδώ αξίζει κάποιος να το επισκεφτεί τέλη άνοιξης που θα είναι καταπράσινο και πολύχρωμο. Μετά από 6 χλμ περίπου φτάνουμε στο Παλαιοχώρι, ένα πυκνοκατοικημένο όμορφο χωριό το οποίο εν αντιθέσει με τον Άγιο Βασίλη έχει δεχτεί αρκετές σύγχρονες αλλά καλαίσθητες επεμβάσεις. Όμορφη πλατεία με πηγές και κάποια μαγαζάκια (δεν γνωρίζω αν τον χειμώνα λειτουργούν), πολλά πέτρινα σπίτια και πλακόστρωτα για περπάτημα. Αξίζει να κατεβείτε από το αυτοκίνητο για μια βόλτα. Από το Παλαιοχώρι συνέχισα προς το Λεωνίδιο μέσα από μια ενδιαφέρουσα αλλά αρκετά κουραστική διαδρομή. Για την επιστροφή στον Άγιο Πέτρο, οι επιλογές δεν περιορίζονται στις χωμάτινες διαδρομές. Παραλιακά από Λεωνίδιο-Άστρος είτε βουνίσια από Γεράκι-Καλλιθέα-Αγριάνους-Τζίτζινα θα κάνετε αρκετά παραπάνω χιλιόμετρα αλλά δεν θα χρειαστεί να ταλαιπωρήσετε άλλο το αυτοκίνητο. Σε περίπτωση διάθεσης για διανυκτέρευση ο Κοσμάς απέχει λιγότερο από 20΄ λεπτά οδήγηση.

Σύντομη Βόλτα Γύρω από το Χωριό (Καρυές-Βαρβίτσα-Βαμβακού)

Οι επιλογές για κάποιον που χρησιμοποιεί ως ορμητήριο τον Άγιο Πέτρο είναι άπειρες. Περίπατοι, πεζοπορίες, ποδηλατάδες (για γυμνασμένους/ες), αλλά και βόλτες με το αυτοκίνητο -4X4 ή συμβατικό. Το οδικό δίκτυο που υπάρχει στον Πάρνωνα εδώ και μία 20ετία προσφέρει την ευκαιρία για διαδρομές μέσα σε ένα εκπληκτικό περιβάλλον από έλατα, μαυρόπευκα, καστανιές, καρυδιές, πλατάνια, κέρδους αλλά και ορισμένες πιο "καραφλές" περιοχές (αν και αυτές είναι αναλογικά ελάχιστες!). Γενικά ο Πάρνωνας είναι ένα ήπιο βουνό, αντίθετα με τον Ταύγετο, με ομαλά, γλυκά τοπία και πολύ πυκνή βλάστηση. Αυτό που κάποιος δεν θα συναντήσει τόσο συχνά είναι το υγρό στοιχείο ειδικά στις βόρειες περιοχές του βουνού, παρόλαυτα τους ανοιξιάτικους μήνες οι διάφορες πηγές και τα ρυάκια είναι φορτωμένα. 

Ξεκινώντας από τον Άγιο Πέτρο και με χαλαρή διάθεση για καφεδάκι ή φαγητό και όχι για ολοήμερη εξόρμηση οι επιλογές μας είναι αρκετές. Βόρεια το Καστρί και τα Βούρβουρα, ανατολικά προς τη θάλασσα ο Αγιάννης και δυτικά τα χωριά της Λακωνίας. Καρυές, Βαρβίτσα, Βαμβακού, Μ. Βρύση, Βρέσθενα, Τζίτζινα, Βασαράς, Βέροια, Αγριάνοι, Καλλιθέα, Χρύσαφα μέχρι και το Γεράκι στις ρίζες του βουνού κοντά στη Σπάρτη. Από αυτά, τα τρία πρώτα είναι τα πιο κοντινά σε απόσταση 20χλμ και θα τα παρουσιάσω συνοπτικά. 

Ξεκινώντας από την πλατεία ακολουθούμε πορεία προς Τρίπολη και στρίβουμε στην μεγάλη ανηφόρα με την χαρακτηριστική ταμπέλα Καρυαί 8. Ο δρόμος ανηφορίζει ακαριαία και με απανωτές φουρκέτες αφήνει αριστερά του τα τελευταία σπίτια του χωριού. Η βλάστηση σύντομα αλλάζει με τα μαυρόπευκα και τα έλατα να δίνουν τον τόνο ενώ η θέα προς τα αριστέρα αποκαλύπτει τις ψηλές κορυφές του Πάρνωνα και προς τα δεξιά τις βόρειες απολήξεις του προς την μεριά της Τρίπολης. Η άσφαλτος είναι χάλια, και ο δρόμος μοιάζει βομβαρδισμένος οπότε προσοχή! Στα 4 σχεδόν χιλιόμετρα είναι η χαρακτηριστική θέση του Ζυγού, στα 1300 υψόμετρο. Εκεί βρίσκονται τα "σύνορα" Αρκαδίας-Λακωνίας, εκεί κοντά στη θέση Φονεμένοι έχουν βρεθεί αρχαία ευρήματα (της αρχαίας πόλης Ερμαί), εκεί τον χειμώνα είναι πολύ πιθανό να συναντήσετε χιόνι και ομίχλη. Σε εκείνο το σημείο θα συναντήσετε χωματόδρομο στα αριστερά και στα δεξιά σας. Ο δεξιά δρόμος με ένα καλό χάρτη σας βγάζει στα Βούρβουρα ενώ ο αριστερός σας οδηγεί στην καρδιά του Πάρνωνα, στο ξωκλήσι των αγίων Θεοδόρων, στη Βαρβίτσα αλλά και κοντά στο καταφύγιο μετά από αρκετές διακλαδώσεις. Η χωμάτινη διαδρομή Βαρβίτσα - Ζυγός γίνεται μία φορά το χρόνο και δοκιμασία για το Ράλλυ Μολών Λαβέ το οποίο παρακολουθούν αρκετοί θεατές λάτρεις του μηχανοκίνητου. 

Στη συνέχεια ο δρόμος αρχίζει να κατηφορίζει ευχάριστα μέσα από το μοναδικό δάσος με οξιές στον Πάρνωνα. Το τοπίο είναι και εδώ μαγευτικό. Μια στάση αξίζει στα "πλατάνια του Μενελάου" με τις μεγάλες κουφάλες τους λίγο πριν μπούμε στις Καρυές.

Οι Καρυές (σλάβικο όνομα του χωριού είναι Αράχωβα/Αράχοβα που σημαίνει καρυδότοπος) είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά του Πάρνωνα. Αρχοντοχώρι με ωραία πέτρινα σπίτια, μεγάλη πλατεία, θέα στον κατάφυτο Πάρνωνα και ωραία μαγαζάκια. Έχει μέρη να περπατήσεις, σημεία να αράξεις (ρολόι, σχολείο/αγία παρασκευή), το μνημείο των Καρυάτιδων για φωτογραφίες, καφενεία κάτω απο πλατάνια, ταβέρνες, φούρνο, παραδοσιακά προϊοντα και ξενώνες. Το χωριό φανερώνει ένα εύπορο παρελθόν και όμως έχει καεί 2 φορές (Ιμπραϊμ και Ναζί) ολοσκερώς ενώ αποτέλεσε και προπύργιο για τις δράσεις του ΕΛΑΣ κατά την κατοχή. Επίσης, παρουσιάζει ενδιαφέρον ότι μέχρι και το 2010 και τον Καλλικράτη αποτελούσε μία από τις ελάχιστες αυτοτελείς κοινότητες στον ελλαδικό χώρο. Πλέον ανήκει στον δήμο Σπάρτης.

φώτο από arcadia.ceid.upatras.gr

Ακολουθώντας τις ταμπέλες για Βαρβίτσα-Βαμβακού γατζωνόμαστε στις δυτικές πλαγιές του Πάρνωνα και απολαμβάνουμε τη θέα προς τον Ευρώτα και τον Ταύγετο. Από τα 950 υψόμετρο φτάνουμε στα 1100 και στο χωριό Βαρβίτσα (ή Μπαρμπίτσα) με το επίσης σλάβικο όνομα του που σημαίνει ιτιά. Από τη Βαρβίτσα κατάγεται και ο αγωνιστής της προεπαναστατικής περιόδου Ζαχαρίας Μπαρμπιτσιώτης. Το χωριό χτισμένο αμφιθεατρικά προσφέρει άφθονη θέα ενώ έχει και μια όμορφη πλατεία για χαλάρωση και καφέ. Επίσης στο χωριό λειτουργεί και ξενώνας.

φώτο από xenonasvamvakou.gr

φώτο από xenonasvamvakou.gr

Ο δρόμος συνεχίζει στην ίδια κατεύθυνση μέχρι που μετά από μια αριστερή στροφή εμφανίζεται ξαφνικά απέναντι μας η Βαμβακού χτισμένη με ακραία κλίση πάνω στην πλαγιά. Το χωριό είναι τόσο από μακριά όσο και από κοντά πανέμορφο αν και τα σημάδια εγκατάλειψης είναι έντονα. Η Βαμβακού, όπως και τα περισσότερα χωριά του Πάρνωνα παίξαν σημαντικό ρόλο κατά την αντίσταση αλλά και τον εμφύλιο αφού στον Πάρνωνα κρύβονταν και οργανώνονταν πολλοί αντάρτες. Η πιο σημαντική μνήμη που αφορά το χωριό είναι η εκτέλεση 29 αθώων Βαμβακιτών από την Χίτικη συμμορία ΕΑΟΚ (Εθνική Αντικομμουνιστική Ομάδα Κυνηγών) διότι διαμαρτύρονταν για τη δράση της οργάνωσης, το 1946. Έξω από το χωριό υπάρχουν μνημεία που αφορούν αμάχους αλλά και χωροφύλακες (όπου η Χρυσή Αυγή φυσικά παρίσταται κάθε χρόνο) και μαρτυρούν το βίαιο παρελθόν της τότε περιόδου στη περιοχή. Αφήστε το αυτοκίνητο στην είσοδο και περπατήστε στον κεντρικό δρόμο αυτού του ήσυχου και πολύ όμορφου χωριού από το οποίο κατάγεται και ο εφοπλιστής Νιάρχος. Αν το παμπάλαιο καφενείο της πλατείας είναι ανοιχτό είστε τυχεροί ώστε να αράξετε κάτω από τα τεράστια πλατάνια. Στο χωριό λειτουργεί και ξενώνας (καλύτερα να επικοινωνήσετε τηλεφωνικά πρώτα). Στον γυρισμό, αν θέλετε να κάνετε και μία μικρή χωμάτινη και πεζοπορική διαδρομή υπάρχει μια ενδιαφέρουσα επιλογή. Στα 2 περίπου χλμ. από τη Βαμβακού, στρίβετε δεξιά στον χωματόδρομο. Η διαδρομή είναι περίπου 2+ χλμ αλλά όπου βρείτε δυσκολία μπορείτε να αφήσετε το αυτοκίνητο και να περπατήσετε. Ακολουθώντας τις ταμπέλες, μέσα σε ένα δάσος που το φως του ήλιου δύσκολα φτάνει βρίσκεστε σε λίγο στο διατηρητέο μοναστήρι της Αγίας Κυριακής το οποίο είναι σφηνωμένο μέσα στον βράχο. Είναι μια ομολογουμένως ατμοσφαιρική εικόνα μέσα στο πυκνό ήσυχο δάσος. 

Αν από την Βαμβακού σας ανοίξει η όρεξη και δεν θέλετε να γυρίσετε πίσω, μπορείτε να συνεχίσετε προς την καρδιά του Πάρνωνα (Τζίτζινα, Καστάνιτσα, καταφύγιο παλιό και καινούριο) είτε δυτικά προς Μεγάλη Βρύση και Βρέσθενα για τα οποία θα γράψω μια άλλη φορά (έχω να πάω αρκετά χρόνια). Επίσης από την Βαμβακού ξεκινάει και μονοπάτι που οδηγεί στο καταφύγιο του Πάρνωνα και από εκεί στην κορυφή του.

Mέσα σε 20 χλμ λοιπόν μπορείτε να γεμίσετε το μυαλό σας με εικόνες και ιστορίες από τη Λακωνική πλευρά του Πάρνωνα.

Για καφέ-γλυκό η πιο σίγουρη λύση είναι οι Καρυές με τα 3 καφέ/καφενεία στην όμορφη κεντρική πλατεία και το παλιό καφενείο στην "κάτω πλατεία". Στη Βαρβίτσα υπάρχουν καφενεία στη πλατεία που ίσως να μην λειτουργούν πάντα, ενώ και στη πλατεία Βαμβακούς υπάρχει το παραδοσιακό καφενείο κάτω από τα πλατάνια το οποίο επίσης δεν είναι πάντα ανοιχτό. 

Για φαγητό επίσης οι Καρυές προσφέρουν επιλογές με τις ταβέρνες Πλάτανος και Πάρνωνας στην πλατεία και Αρετή στην κάτω γειτονιά ενώ στη Βαρβίτσα φαγητό θα βρείτε σίγουρα το καλοκαίρι. 

Για διαμονή οι Καρυές διαθέτουν ξενώνες για όλα τα γούστα (Αρχοντικό του Πάρνωνα, Τα Πέτρινα, Αραχωβίτικα Καλύβια, Το Αγνάντιο, Βίλλα Νύμφες) η Βαρβίτσα τον ξενώνα Μετερίζι και η Βαμβακού τον Ξενώνα Βαμβακούς.