Κοιτάζοντας τις απογραφές πληθυσμού που
γίνονται μία φορά την δεκαετία παίρνει κανείς μια ιδέα για τους παράγοντες που
οδήγησαν στην εγκατάλειψη της υπαίθρου μέσα στον 20ο αιώνα. Οι
απογραφές των ορεινών χωριών φωτογραφίζουν τις έννοιες της εσωτερικής και
εξωτερικής μετανάστευσης, του πολέμου, της φτώχιας και των νεότερων κρατικών
πολιτικών της παραμέλησης της υπαίθρου και των τοπικών κοινωνιών.
Σε πρώτη ματιά είναι τρομακτικό να βλέπεις ότι
κάποια χωριά είχαν πραγματικό πληθυσμό 1000 ανθρώπους και στην τρέχουσα
δεκαετία έχουν 80* (που στην πραγματικότητα είναι 10 ηλικιωμένοι). Σε μια
δεύτερη σκέψη λες ότι με τον τρόπο που εξελίσσεται ο καπιταλισμός (γιγάντωση
του κλάδου των υπηρεσιών, μείωση της σημασίας του πρωτογενούς τομέα,
καταναλωτικές ανάγκες, ιστορικά γεγονότα του παρελθόντος) είναι προκαθορισμένο ότι η ελληνική ύπαιθρος
και ειδικά οι ορεινές περιοχές θα δίνουν ελάχιστες ευκαιρίες στους κατοίκους
της και έτσι η ερήμωση είναι ντετερμινιστική. Τέλος, σου δημιουργούνται
αμφιβολίες σε σχέση με τις προσπάθειες που (δεν) κάνει διαχρονικά το ελληνικό
κράτος ώστε να βοηθήσει τον τοπικό πληθυσμό να μην εγκαταλείψει τον τόπο του.
Και εδώ δεν αναφέρομαι μόνο στον τουρισμό που αν και επικερδής, έχουμε δει τα
όρια και την ευάλωτη φύση του αλλά και στην καλλιέργεια της, την παραγωγή
τροφίμων, την μεταποίηση μικρής κλίμακας. Επιπλέον την ποιότητα ζωής που
εκφράζεται από τις υποδομές, την πρόσβαση σε υγεία, υπηρεσίες και εκπαίδευση. Και
πάντα με γνώμονα την προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και όχι τη λεηλασία
του όπως έχουμε δει να συμβαίνει σε άλλες περιοχές. Όλα αυτά συναποτελούν μια
πολιτική με κόστος η οποία όμως είναι κοινωνικά δίκαιη.
Μετά από αυτή την απαισιόδοξη εισαγωγή παραθέτω
τους ακόμα πιο απαισιόδοξους πίνακες. Δεν είναι τίποτα το ιδιαίτερο. Απλά
συγκέντρωσα τα στοιχεία όλων των απογραφών πληθυσμού του ελληνικού κράτους ώστε
να φαίνονται με γυμνό μάτι οι μεταβολές πληθυσμού στα ορεινά χωριά του Πάρνωνα.
Για τις απογραφές πρέπει να έχουμε κατά νου ότι παλιότερα εξέφραζαν με
μεγαλύτερη πιστότητα την πραγματικότητα αφού οι κάτοικοι που απογράφονταν όντως
μέναν στα χώρια εν αντιθέσει με τα τελευταία 30 χρόνια που πολλοί έχουν 2
τόπους κατοικίας ή απλά ένα πατρικό και απογράφονται στο χωριό για άλλους λόγους.
Άρα, από τα νούμερα του 2001 και 2011 (έχει περάσει και σχεδόν μία δεκαετία)
μπορούμε να αφαιρούμε αυθαίρετα ώστε να βρεθούμε κοντά στην πραγματικότητα.
Οι σχεδόν 4.000 Αγιοπετρίτες στην απογραφή του 1896 καθιστούν τον Άγιο Πέτρο ένα πραγματικό κεφαλοχώρι και έναν από τους μεγαλύτερους οικισμούς της Αρκαδίας. Παράλληλα ήταν και διοικητικό κέντρο όντας η έδρα του δήμου Πάρνωνος (μαζί με τα Βούρβουρα των 750 (!) κατοίκων). Μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα ο πληθυσμός έχει πέσει κατά 50% ως αποτέλεσμα της φτώχειας, του εμφυλίου και φυσικά της έλλειψης προοπτικών για τους νεότερους. Από κει και πέρα βάση της παρατήρησης(αλλά με μπόλικη αυθαιρεσία) συμπεραίνουμε ότι η επίδραση της Μαλεβής έδρασε σε πρώτο επίπεδο σαν παράγοντας σταθεροποίησης για το χωριό. Ο Άγιος Πέτρος ήταν από τα πρώτα ορεινά χωριά με ξενοδοχείο και εμφανή τουριστική κίνηση που διατηρείται μέχρι σήμερα. Αργότερα στην περίοδο της οικονομικής ανάπτυξης, όταν σε άλλες ορεινές περιοχές οι ξενώνες φύτρωναν σαν τα μανιτάρια, οι χειμερινές δραστηριότητες παίρναν φωτιά και τα 4Χ4 των Αθηναίων δημιουργούσαν μποτιλιάρισμα στα στενά δρομάκια ο Άγιος Πέτρος συνέχισε να βασίζεται κυρίως στον θρησκευτικό τουρισμό, στους πάμπολλους Αθηναίους με καταγωγή, στους ομογενείς αλλά και σε κάποιους πιο λίγους που ανακαλύπταν τον άγνωστο Πάρνωνα. Παράλληλα, ο μόνιμος πληθυσμός μειωνόταν σταθερά. Οι γηραιότεροι πέθαιναν, τα παιδιά έφευγαν για σπουδές και για δουλειές, η καθημερινότητα δυσκόλεψε (το γυμνάσιο στο Καστρί έκλεισε, οι βασικές υπηρεσίες πήγαν στο Άστρος, αν αρρώσταινε κάποιος είχε θέμα) και οι δουλειές λιγόστεψαν. Πολλοί μοίρασαν τη ζωή τους μεταξύ Άστρους/Τρίπολης/Αθήνας και Αγίου. Με την ευκολία των νέων δρόμων, τα «τριημεράκια» αυξήθηκαν, πολλά σπίτια επισκευάστηκαν, νέος κόσμος έμαθε τον Άγιο Πέτρο ως «εναλλακτικό» προορισμό (αν και η προσφορά του σε εναλλακτικές δραστηριότητες παρέμεινε ισχνή). Τέλος, μια ιδιαίτερη κατηγορία κατοίκων, αυτή των συνταξιούχων που διέμεναν στο χωριό μεταξύ άνοιξης-φθινοπώρου (συνήθως άνθρωποι που είχαν γεννηθεί στο χωριό και είχαν αναγκαστεί να φύγουν αργότερα) έχει μειωθεί και αυτό γίνεται αισθητό αν επισκεφτεί κάποιος το χωριό τον Απρίλιο ή τον Μάϊο.
Για το σήμερα πέρα από το να μοιραστώ την
αίσθηση απαισιοδοξίας κάθε φορά που επισκέπτομαι το χωριό τον χειμώνα (ένα
μαγαζί λιγότερο, ένα ακόμα σπίτι κλειστό) επιφυλάσσομαι για μια πιο
τεκμηριωμένη εικόνα το επόμενο διάστημα. Μέχρι τότε αν έχετε να μοιραστείτε
εμπειρίες ή στοιχεία (πληθυσμιακά, κοινωνικά κλπ) σε σχέση με την σύγχρονη
ιστορία του χωριού μη διστάσετε.
*Αναφέρομαι στη Βαμβακού Λακωνίας και μιλάμε
για 90% μείωση
1889 |
1896 |
1907 |
1920 |
1928 |
1940 |
1951 |
1961 |
1971 |
1981 |
1991 |
2001 |
2011 |
|
Άγιος
Βασίλειος |
684 |
856 |
629 |
248 |
750 |
835 |
482 |
222 |
109 |
150 |
189 |
84 |
83 |
Άγιος
Ιωάννης |
494 |
839 |
719 |
96 |
636 |
1201 |
376 |
221 |
43 |
48 |
44 |
98 |
71 |
Άγιος
Πέτρος |
3347 |
3805 |
2601 |
1322 |
2217 |
1912 |
1414 |
986 |
1043 |
1605 |
1234 |
784 |
675 |
Αγριάνοι |
452 |
911 |
655 |
460 |
470 |
647 |
181 |
129 |
113 |
132 |
159 |
164 |
115 |
Βαμβακού |
1115 |
1099 |
906 |
507 |
683 |
837 |
550 |
420 |
271 |
423 |
230 |
350 |
88 |
Βαρβίτσα |
245 |
428 |
318 |
46 |
347 |
506 |
314 |
127 |
109 |
137 |
180 |
131 |
118 |
Βασσαράς |
1037 |
937 |
1091 |
1067 |
1023 |
1015 |
885 |
718 |
181 |
394 |
372 |
301 |
281 |
Βέρβενα
Άνω |
834 |
1602 |
1501 |
0 |
1421 |
1294 |
157 |
21 |
4 |
440 |
307 |
247 |
265 |
Βλησιδιά |
215 |
253 |
265 |
117 |
188 |
166 |
135 |
95 |
91 |
74 |
63 |
42 |
33 |
Βούρβουρα |
708 |
752 |
705 |
373 |
692 |
814 |
630 |
412 |
500 |
448 |
462 |
280 |
252 |
Βρέσθενα |
1275 |
1202 |
1101 |
1196 |
1352 |
1108 |
1036 |
734 |
482 |
486 |
420 |
418 |
363 |
Δολιανά
Άνω |
1577 |
1649 |
883 |
1849 |
1672 |
1594 |
66 |
12 |
6 |
19 |
69 |
82 |
90 |
Έλατος
(Δραγαλεβός) |
376 |
434 |
315 |
151 |
224 |
269 |
262 |
226 |
179 |
178 |
214 |
40 |
56 |
Καράτουλα |
609 |
529 |
431 |
301 |
357 |
306 |
278 |
224 |
126 |
100 |
67 |
38 |
30 |
Καρυές
(Αράχοβα) |
1672 |
1688 |
1482 |
1321 |
1683 |
1788 |
1310 |
986 |
600 |
665 |
660 |
926 |
729 |
Καστάνιτσα |
480 |
572 |
584 |
620 |
858 |
795 |
656 |
592 |
465 |
484 |
453 |
203 |
175 |
Καστρί |
1878 |
2335 |
1811 |
752 |
1600 |
1868 |
1396 |
1108 |
868 |
785 |
661 |
592 |
335 |
Κορακοβούνι
Ορεινό |
482 |
546 |
581 |
869 |
616 |
642 |
144 |
137 |
16 |
13 |
0 |
0 |
8 |
Κοσμάς |
1090 |
2187 |
2358 |
600 |
2018 |
1471 |
1119 |
629 |
625 |
581 |
657 |
395 |
356 |
Κουνουπιά |
330 |
608 |
235 |
129 |
188 |
216 |
130 |
107 |
47 |
158 |
118 |
27 |
51 |
Κούτρουφα |
147 |
142 |
177 |
188 |
180 |
204 |
12 |
0 |
221 |
166 |
213 |
3 |
153 |
Μάρι |
228 |
262 |
242 |
111 |
243 |
255 |
227 |
157 |
109 |
97 |
114 |
55 |
55 |
Μελιγου
Ορεινή |
462 |
338 |
447 |
805 |
437 |
373 |
145 |
108 |
19 |
26 |
52 |
79 |
13 |
Μεσορράχη
(Μισοράχι) |
730 |
658 |
588 |
231 |
476 |
537 |
383 |
269 |
189 |
203 |
140 |
119 |
79 |
Νέα
Χώρα (Ρούβαλη) |
688 |
528 |
291 |
154 |
231 |
243 |
189 |
175 |
132 |
117 |
96 |
47 |
29 |
Παλαιοχώρι |
1094 |
1301 |
1027 |
412 |
732 |
689 |
466 |
326 |
224 |
298 |
206 |
156 |
286 |
Πελετά |
514 |
547 |
424 |
373 |
422 |
789 |
370 |
240 |
226 |
318 |
256 |
244 |
247 |
Περδικόβρυση
(Τσορβάσι ή Τζερβώση) |
287 |
329 |
308 |
334 |
375 |
424 |
400 |
307 |
231 |
229 |
163 |
76 |
102 |
Πηγάδι |
330 |
281 |
308 |
337 |
309 |
575 |
558 |
220 |
339 |
424 |
258 |
250 |
249 |
Πλατανάκι |
284 |
335 |
248 |
26 |
202 |
273 |
61 |
2 |
10 |
140 |
180 |
143 |
72 |
Πλάτανος |
375 |
425 |
393 |
284 |
391 |
475 |
454 |
366 |
343 |
412 |
310 |
178 |
213 |
Πραστός |
472 |
645 |
638 |
809 |
704 |
920 |
501 |
519 |
220 |
586 |
576 |
121 |
255 |
Σίταινα |
335 |
407 |
247 |
194 |
243 |
243 |
272 |
228 |
168 |
184 |
216 |
172 |
164 |
Στόλος |
δ/υ |
256 |
256 |
320 |
192 |
250 |
239 |
240 |
179 |
128 |
204 |
67 |
52 |
Τσιτάλια |
314 |
384 |
422 |
454 |
465 |
508 |
477 |
367 |
293 |
363 |
280 |
180 |
127 |
Χάραδρος
(Τρεστενά) |
192 |
123 |
162 |
127 |
205 |
251 |
350 |
208 |
142 |
109 |
105 |
51 |
37 |
Ωριά
(Μπερνορή) |
489 |
551 |
509 |
271 |
423 |
515 |
362 |
323 |
255 |
312 |
254 |
123 |
68 |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου